Η τεχνητή ενίσχυση των τροφών με φυλλικό οξύ, διαδικασία που θεσπίστηκε ως υποχρεωτική στις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του ’90 με απώτερο στόχο την πρόληψη ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα, προστατεύει τα παιδιά και από σοβαρές ψυχικές ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια, σύμφωνα με νέα μεγάλη αμερικανική επιστημονική μελέτη.
Με τη βοήθεια απεικονιστικών μεθόδων, ερευνητές από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης έδειξαν πως ο εγκέφαλος των νέων που δεν εκτέθηκαν σε ενισχυμένες με φυλλικό οξύ τροφές κατά την εμβρυϊκή τους ζωή παρουσιάζει αξιοσημείωτες αναπτυξιακές διαφορές σε σχέση με τον εγκέφαλο εφήβων που εκτέθηκαν μέσω της διατροφής της μητέρας τους στο φυλλικό οξύ.
Κανονισμός του αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) που τέθηκε σε εφαρμογή το 1996 προϋπέθετε τα προϊόντα που παράγονται από σπόρους, όπως το ψωμί, το αλεύρι, το ρύζι και τα ζυμαρικά να ενισχύονται κατά τη διαδικασία παραγωγής τους με φυλλικό οξύ. Η εφαρμογή του κανονισμού ολοκληρώθηκε το 1998. Το φυλλικό οξύ αποδεδειγμένα προλαμβάνει ελλείμματα του νευρικού σωλήνα όπως η δισχιδής ράχη, όπου η σπονδυλική στήλη δεν αναπτύσσεται πλήρως γύρω από τον νωτιαίο μυελό και προκαλούνται ως συνέπεια σοβαρές αναπηρίες. Αν και η λήψη συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος συνιστάται για τις γυναίκες που σκοπεύουν να κάνουν άμεσα παιδί, δεδομένου ότι οι ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα μπορεί να αναπτυχθούν πριν ακόμη διαπιστωθεί η εγκυμοσύνη, η ενίσχυση των τροφών με φυλλικό οξύ αποσκοπεί στην ευρεία προστασία των εμβρύων. Η εφαρμογή του κανονισμού του FDA οδήγησε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα σε διπλασιασμό των επιπέδων φυλλικού οξέος μεταξύ των Αμερικανίδων, όπως έχει αποδειχτεί μέσω αιματολογικών αναλύσεων, καθώς και σε δραστική μείωση των περιστατικών δισχιδούς ράχης σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ.
Στο πλαίσιο της μελέτης τους, οι ερευνητές συνέκριναν μαγνητικές απεικονίσεις του εγκεφάλου νέων σχολικής ηλικίας που γεννήθηκαν λίγα χρόνια πριν γίνει υποχρεωτική η ενίσχυση των τροφών με φυλλικό οξύ και νέων που γεννήθηκαν μετά τη θέσπιση της υποχρεωτικής προσθήκης φυλλικού οξέος σε ποικίλες τροφές φυτικής προέλευσης. Το βασικό συμπέρασμα που προέκυψε ήταν ότι η έκθεση στο φυλλικό οξύ κατά την εμβρυϊκή ζωή συνδέεται με σημαντικές μεταβολές στην κατοπινή ανάπτυξη του εγκεφάλου. Αυτές οι μεταβολές με τη σειρά τους οδηγούν σε μειωμένο κίνδυνο ψυχικών ασθενειών που τυπικά εκδηλώνονται στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης.
Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές ανέλυσαν δύο ομάδες μαγνητικών απεικονίσεων, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε παιδιά και ενήλικες που γεννήθηκαν μεταξύ 1993 και 2001, όταν τα παιδιά ήταν 8 έως 18 ετών. Η μία ομάδα περιλάμβανε φυσιολογικές μαγνητικές απεικονίσεις σε 292 ασθενείς που είχαν νοσηλευτεί στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, ενώ η δεύτερη απεικονίσεις από 861 συμμετέχοντες στη Νευροαναπτυξιακή Κοόρτη της Φιλαδέλφεια, μια μελέτη με θέμα την αξιολόγηση ψυχιατρικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων συμπτωμάτων ψυχωσικών διαταραχών. Και στις δύο περιπτώσεις οι απεικονίσεις χωρίστηκαν σε επιμέρους ομάδες ανάλογα με την εκτιμώμενη προγεννητική έκθεση των παιδιών στο φυλλικό οξύ, δηλαδή σε συμμετέχοντες που γεννήθηκαν πριν την εφαρμογή της υποχρεωτικής ενίσχυσης των τροφίμων, το 1996, και σε συμμετέχοντες που γεννήθηκαν μετά το 1998, όταν ολοκληρώθηκε η διαδικασία εφαρμογής του σχετικού κανονισμού. Μια τρίτη ενδιάμεση ομάδα περιλάμβανε τους συμμετέχοντες που γεννήθηκαν κατά τη διετία 1996-1998, όπου η έκθεση στο φυλλικό οξύ θεωρήθηκε πως ήταν ένας μέσος όρος των δύο άλλων ομάδων.
Οι απεικονίσεις υπέδειξαν με σαφήνεια πως οι νέοι που είχαν γεννηθεί μετά το 1998 παρουσίαζαν διαφορετικά μοτίβα ωρίμανσης του εγκεφαλικού τους φλοιού συγκριτικά με όσους γεννήθηκαν πριν το 1996. Οι πρώτοι είχαν αρκετά μεγαλύτερο σε πάχος εγκεφαλικό ιστό και ταυτόχρονα παρουσίαζαν καθυστέρηση της εκφύλισης του φλοιού τους στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη σχιζοφρένεια. Το πάχος του φλοιού σε όσους συμμετέχοντες είχαν γεννηθεί μεταξύ 1996 και 1998 ήταν ενδιάμεσο μεταξύ των δύο άλλων ομάδων. Αν και η εκφύλιση του εγκεφαλικού φλοιού στα παιδιά σχολικής ηλικίας θεωρείται φυσιολογικό στάδιο της ωρίμανσης του εγκεφάλου –σχετίζεται ενδεχομένως με διεργασίες όπως η απομάκρυνση περιττών συνάψεων μεταξύ των νευρώνων– μελέτες έχουν δείξει πως η πρώιμη και ταχεία εκφύλιση του φλοιού παρατηρείται συχνά στον αυτισμό και σε άτομα με συμπτώματα ψύχωσης.
Τα στοιχεία από την κοόρτη της Φιλαδέλφεια αποκάλυψαν ότι η καθυστέρηση της εκφύλισης του εγκεφαλικού φλοιού που παρατηρήθηκε στους συμμετέχοντες που είχαν εκτεθεί στο φυλλικό οξύ κατά την εμβρυϊκή τους ζωή συσχετίστηκε με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο μελλοντικής εκδήλωσης συμπτωμάτων ψύχωσης. Από την άλλη, οι εγκεφαλικές απεικονίσεις συμμετεχόντων που δεν είχαν εκτεθεί στο φυλλικό οξύ δεν παρουσίαζαν αυτές τις ενδείξεις καθυστερημένης εκφύλισης εγκεφαλικού φλοιού.
“Σοβαρές ψυχικές ασθένειες, όπως ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια, που πλήττουν παιδιά και νεαρούς ενήλικες είναι επιβαρυντικές και χρόνιες και επί του παρόντος δεν υπάρχει κάποια γνωστή προληπτική ή θεραπευτική λύση» αναφέρει ο Δρ Τζόσουα Ρόφμαν από το Τμήμα Ψυχιατρικής του Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, βασικός συντάκτης της μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση JAMA Psychiatry. “Οι ασθένειες αυτές θεωρείται ότι ξεκινούν από τη μήτρα, επομένως είναι λογικό οι προσπάθειές μας να εστιάζονται εκεί. Ακόμη κι αν ένα ελάχιστο ποσοστό αυτών των περιστατικών είναι δυνατό να προληφθεί μέσω μιας ήπιας και εύκολα διαθέσιμης παρέμβασης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αυτό θα μπορούσε να αποδειχτεί τόσο επαναστατικό για την Ψυχιατρική όσο τα εμβόλια για τα λοιμώδη νοσήματα ή η φθορίωση για την Οδοντιατρική. Τα ευρήματά μας σχετικά με το φυλλικό οξύ αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση» προσθέτει ο Δρ Ρόφμαν.
Η κακή διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει αποδειχτεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο για νόσους όπως η σχιζοφρένεια στα παιδιά, ενώ πολυετείς μελέτες σε πολλές χώρες –μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ– έχουν παρουσιάσει συσχετίσεις μεταξύ της λήψης φυλλικού οξέος πριν την εγκυμοσύνη και της μείωσης κατά περίπου 50% του κινδύνου εκδήλωσης αυτισμού στα παιδιά. Ωστόσο, καμία μελέτη έως τώρα δεν είχε παρουσιάσει τα απαραίτητα βιολογικά τεκμήρια που θα επιβεβαίωναν μια σχέση αιτίας και αποτελέσματος μεταξύ της έκθεσης στο φυλλικό οξύ προγεννητικά και της εκδήλωσης ψυχικών νόσων.
Η νέα μελέτη παρέχει τέτοιου είδους τεκμήρια που φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι η επαρκής πρόσληψη φυλλικού οξέος είναι ιδιαίτερα κρίσιμη την περίοδο της εγκυμοσύνης όχι μόνο για την πρόληψη ελλειμμάτων του νευρικού σωλήνα αλλά και για την πρόληψη ψυχικών νόσων.
“Η ενίσχυση των τροφών με φυλλικό οξύ εφαρμόζεται επί του παρόντος σε 81 χώρες του κόσμου» αναφέρει ο Δρ Ρόφμαν “ωστόσο τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός του πλανήτη δεν λαμβάνει φυλλικό οξύ μέσω των ενισχυμένων τροφών. Αν αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η προγεννητική έκθεση στο φυλλικό οξύ ωφελεί τον εγκέφαλο, όχι μόνο ως προς την πρόληψη της δισχιδούς ράχης, τότε ίσως αυτό ενθαρρύνει την εφαρμογή της τεχνητής ενίσχυσης των τροφών με φυλλικό οξύ και στις χώρες που τώρα δεν την έχουν υιοθετήσει ακόμη» καταλήγει ο ερευνητής.
