Εάν αισθάνεσαι ότι ο θυμός έχει κυριεύσει τη ζωή σου, θα έχεις ήδη αρχίσει να αισθάνεσαι το κόστος που συνεπάγεται αυτό. Ο χρόνιος θυμός επηρεάζει σχεδόν όλα τα πεδία της ζωής μας: τις διαπροσωπικές σχέσεις, την καριέρα, την υγεία, την ενέργεια και την ψυχολογική μας ισορροπία. Ίσως να έχεις κατα καιρούς προσπαθήσει να ελέγξεις το θυμό, να τον “διαχειριστείς» ή και να τον “εκφράζεις» έτσι ώστε να μη σε πνίγει. Το θέμα είναι ότι συνήθως, τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι πραγματικά βοηθητικό με το θυμό. Ειδικά όσον αφορά στην στρατηγική “ξεθυμαίνω» , οι περισσότερες έρευνες πλέον δείχνουν ότι οι άνθρωποι που την χρησιμοποιούν, καταλήγουν όλο και περισσότερο θυμωμένοι. Όταν ο θυμός εκφράζεται προκαλεί παρόμοιες αντίδρασεις στους άλλους που δέχονται το θυμό μας. Η αρνητική ενέργεια δημιουργεί περισσότερη αρνητική ενέργεια. Συμπεριφορές όπως οι φωνές ή η λεκτική επιθετικότητα δεν μειώνει τα συναισθήματα θυμού. Αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει είναι ότι προβάρουμε διαρκώς την ίδια συμπεριφορά. Άρα το να χτυπάω ένα μαξιλάρι καθώς σκέφτομαι κάποιον που μ’εκνευρίζει είναι μια πρόβα για το πώς θα χτυπούσα αυτό το άτομο.
Επίσης όσον κι αν ακούγεται παράδοξο, είναι αδύνατο να ελέγξουμε το θυμό μας. Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι όταν προσπαθούμε να ξεφορτωθούμε τον ψυχολογικό και συναισθηματικό πόνο καταλήγουμε να τον εντείνουμε. Ένας παραλληλισμός θα ήταν να προσπαθήσουμε να μην σκεφτούμε έναν ροζ ελέφαντα! Μην σκέφτεσαι έναν ροζ ελέφαντα! Όσο πιο πολύ προσπαθείς να μην το σκέφτεσαι τόσο θα γυρίζει πίσω στο μυαλό σου.
Ποιά είναι λοιπόν η απάντηση στο πρόβλημα του θυμού;
Το να καταφέρουμε να ζήσουμε μια ζωή η οποία δεν κυριαρχείται από θυμό, είναι μια σταδιακή διαδικασία.Ένα σημαντικό πρώτο βήμα είναι να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται ο θυμός μας. Σύμφωνα με τους συγγραφείς του βιβλίου “ACT on Life Not on Anger: The New Acceptance and Commitment Therapy Guide to Problem Anger”, υπάρχουν 5 βασικοί παράγοντες στη διεργασία του θυμού,
Τα προ-θυμού αισθήματα
Αυτά μπορεί να είναι σωματικές αισθήσεις και συναισθήματα που προηγούνται του θυμού. Συνήθως τα συναισθήματα αυτά είναι επώδυνα και θέλουμε να τ’αποφύγουμε. Η ντροπή και η ενοχή είναι δύο παραδείγματα- και τα δύο πλήττουν την αυτοεκτίμηση μας.Ο θυμός είναι ένας κλασσικός τρόπος για ν’αποφύγουμε αυτά τα συναισθήματα : αντί να είμαστε εμείς οι κακοί, μεταθέτουμε το φταίξιμο σε κάποιον άλλο. Άλλα συναισθήματα που προυπάρχουν του θυμού είναι η απελπισία και το άγχος. Οι σωματικές αισθήσεις περιλαμβάνουν σφιγμένους μύες, κοιλιά ή ώμους. Αισθήματα ζέστης ,βάρους, πονοκέφαλος είναι κάποια άλλα τυπικά σωματικά συμπτώματα.
Πυροδοτικές σκέψεις
Είναι οι σκέψεις που πυροδοτούν το θυμό και περιλαμβάνουν επώδυνες αναμνήσεις και εικόνες όπως παλιές απογοητεύσεις,αποτυχίες,απώλειες οι οποίες γίνονται τόσο ενοχλητικές που θέλουμε να τις αποφύγουμε πάση θυσία. Οι πυροδοτικές σκέψεις τείνουν επίσης να είναι κρίσεις και επικρίσεις για τον εαυτό μας και τους άλλους. Είναι σχεδόν να νιώσουμε θυμό εάν το μυαλό μας δε σκεφτεί κάποιου είδους κρίση. Συνήθως, οι σκέψεις αυτές μας καθιστούν το θύμα και ρίχνουν το φταίξιμο στους άλλους. Εδώ χρησιμοποιούμε και χαρακτηρισμούς για τους άλλους όπως ηλίθιοι, τεμπέληδες, τρελοί, εγωιστές, ανίκανοι κ.α.
Το συναίσθημα του θυμού
Το καθεαυτό συναίσθημα του θυμού μπορεί να εμφανιστεί σαν σταδιακή ή ξαφνική διέγερση. Αυτή η διέγερση συνήθως περιλαμβάνει αποκρίσεις του αυτόνομου νευρικού συστήματος όπως ταχυπαλμία, γρήγορη αναπνοή, πόδια ή χέρια που τρέμουν, σφιγμένους μύες και αίσθημα ζέστης ή έξαψης.
Η παρόρμηση για δράση
Από τη στιγμή που αρχίσουμε να βιώνουμε το συναίσθημα του θυμού, γεννιέται και ένας τέταρτος παράγοντας: η παρόρμηση να κάνουμε κάτι. Συχνά νιώθουμε πως αυτή η παρόρμηση είναι το ίδιο πράγμα με τις πυροδοτικές σκέψεις και το συναίσθημα του θυμού, όμως έαν παρατηρήσουμε προσεκτικά θα δούμε πως είναι ξεχωριστά στάδια της διαδικασίας. Όσο αυξάνεται ο θυμός, παράγει όλο και μεγαλύτερη ενέργεια και υπάρχει μια εσωτερική πίεση να αποδεσμεύσουμε αυτό το θυμό. Με άλλα λόγια, θέλουμε να κάνουμε κάτι τώρα και αρχίζουμε να κοιτάμε πίσω σε συμπεριφορές που είχαμε υιοθετήσει στο παρελθόν σε παρόμοιες καταστάσεις.
Η θυμωμένη συμπεριφορά
Μέχρι αυτή την ώρα, δεν έχουμε κάνει κάτι. Έχουμε νιώσει εσωτερικές αλλαγές αλλά εξωτερικά δεν έχει συμβεί τίποτα. Η πίεση όμως συσσωρεύεται και φυσικά καταλήγει στο ποιο κατστροφικό κομμάτι αυτής της διεργασίας, που είναι κάποια επιθετική συμπεριφορά. Αυτή ίσως να είναι το να φωνάξουμε, να βρίσουμε, να σπάσουμε κάτι, να κατηγορήσουμε κάποιον. Κάποιες άλλες φορές η θυμωμένη συμπεριφορά είναι λιγότερο έντονη: μια ματιά αποστροφής, ένα περιφρονητικό επιφώνημα , σαρκασμός, συναισθηματική απόσυρση κ.α.
Κατανόηση του θυμού μέσα από αντικειμενική παρατήρηση
Για να γίνεις ένας πραγματικά αντικειμενικός παρατηρητής, θα πρέπει να έρθεις σε επαφή με το εδώ και τώρα, την παρούσα στιγμή. Πρώτα απ’ολα, αποφάσισε ότι όντως θέλεις να κατανοήσεις την καρδιά της πάλης σου και να βιώσεις οτιδήποτε συμβαίνει όταν θυμώνεις. Μπορείς να πάρεις αυτή την απόφαση τώρα και να δεσμευτείς να την κρατήσεις.
Δεύτερον, άκουσε το σώμα σου. Παρακολούθησε την αναπνοή σου, τον παλμό της καρδιάς σου, τη στάση του σώματος σου. Ποιές είναι οι σημαντικές αισθήσεις στο σώμα σου;
Τρίτον, παρατήρησε την ομιλία του μυαλού σου-τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα κίνητρα σου. Κατά την διάρκεια ενός επεισοδίου θυμού, ρώτα τον εαυτό σου:
Τι άλλο συναίσθημα νιώθω πέρα από θυμό;
Π.χ. ντροπή, απογοήτευση, θλίψη.
Τι κρίσεις και επικρίσεις κάνω;
Π.χ σκέφτομαι πως για να μου συμπεριφέρεται έτσι, δε με σέβεται
Ή πώς δεν θα κάνω την δουλειά μου γιατί είναι τεμπέληδες
Τι θέλω να κάνω αυτή τη στιγμή;
Απλώς άκουσε και παρατήρησε την εμπειρία σου χωρίς να την κρίνεις. Είναι πιθανό πώς εάν δεσμευτείς σε αυτή την παρατήρηση, θα μπορέσεις σύντομα να καταλάβεις τις ρίζες του θυμού σου.
