Αν κάποιος δικός σας άνθρωπος πάσχει από τη νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή Άνοιας, τότε ίσως έχετε παρατηρήσει τις αλλαγές στη συμπεριφορά τους. Αλλαγές που ξεκινούν νωρίς το απόγευμα και ειδικά το χειμώνα.
Είναι το φαινόμενο που έχει ονομαστεί Sundown syndrome, το σύνδρομο της Δύσης του Ηλίου. Είναι ένα σύμπτωμα της άνοιας, όπου τη συγκεκριμένη ώρα της ημέρας μπορεί να πυροδοτηθούν αλλαγές στη διάθεση, άγχος, νευρικότητα, θλίψη. Αυξημένη ενέργεια και σύγχυση, παραισθήσεις ή ακόμα και ψευδαισθήσεις.
Όλα αυτά οδηγούν σε έντονο περπάτημα χωρίς προορισμό, φωνές και κραυγές, κλάμα, αποπροσανατολισμό, αντίσταση, θυμό, ακόμα και βίαιη συμπεριφορά. Για κάποιους οι συμπεριφορές αυτές μειώνονται σύντομα μετά το ξέσπασμα τους. Σε άλλους συνεχίζουν, διαταράσσοντας το πρόγραμμα του ύπνου τους. Μένουν ξάγρυπνοι όλη τη νύχτα και κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Υπάρχουν πολλές θεωρίες ως προς το γιατί συμβαίνει. Ίσως έχει να κάνει με το φως που μειώνεται, με έντονη κούραση, πείνα, δίψα, πόνο, δυσφορία ή ορμονικές ανισορροπίες όσο ο ήλιος δύει. Το απόγευμα και το σκοτάδι πιθανόν να οδηγεί σε αίσθηση φόβου ή ανασφάλειας. Όποια και αν είναι η αιτία, το να βλέπεις ένα αγαπημένο σου πρόσωπο να συμπεριφέρεται έτσι ξαφνικά, είναι αναμφίβολα ένας εφιάλτης.
Οι ασθενείς συχνά ρωτάνε: ποιο είναι το πρόγραμμα ή τι πρέπει να κάνω τώρα; Άλλες φορές εκδηλώνουν έντονα την επιθυμία να φύγουν, ειδικά στις 5 με 6 το απόγευμα. Με την εξέλιξη της νόσου, κάποια από τα συμπτώματα βελτιώνονται. Υπάρχουν όμως και κάποιες τεχνικές που μπορείτε να ακολουθήσετε ώστε να βοηθήσετε τον ασθενή. Θα πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται με πρόγραμμα και καθημερινά.
Παρατηρήστε τι πυροδοτεί το σύνδρομο.
Εάν είναι κάτι που τρώει ή πίνει εκείνη τη συγκεκριμένη ώρα. Μειώστε και περιορίστε την καφεΐνη, τη ζάχαρη και τα υγρά για αργότερα. Επικρατεί ένα χάος στο σπίτι το απόγευμα; Επιστρέφουν όλα τα μέλη της οικογένειας και επικρατεί μια αναταραχή; Είναι ανοιχτή η τηλεόραση ή το ραδιόφωνο; Υπάρχει αλλαγή στο άτομο που φροντίζει τον ασθενή;
Διατηρήστε τη ρουτίνα.
Αυξήστε τις δραστηριότητες νωρίτερα μέσα στην ημέρα και ελαχιστοποιήστε την ανάπαυλα. Ειδικά αν ο ασθενής δεν κοιμάται καλά το βράδυ. Μειώστε κάποιες δύσκολες δραστηριότητες καθώς πέφτει η νύχτα. Κρατήστε ένα σταθερό καθημερινό πρόγραμμα. Η ρουτίνα τους προσφέρει ένα οικείο περιβάλλον και νιώθουν ασφάλεια.
Απλοποιήστε το περιβάλλον.
Οι πολλές αισθητηριακές διεγέρσεις προκαλούν άγχος και σύγχυση, η οποία χειροτερεύει με την αλλαγή του φωτός. Μειώστε την αταξία, είτε είναι οπτική είτε ακουστική. Κατά τη διάρκεια της νύχτας διατηρήστε δροσερό το υπνοδωμάτιο, αρκετά σκοτεινό(κλειστές κουρτίνες ή αν δέχεται να φορέσει μάσκα ύπνου). Τοποθετήστε λαμπάκια νυκτός ώστε αν σηκωθεί τη νύχτα, να μπορεί να περιηγηθεί στο σπίτι με ασφάλεια και προς αποφυγή ατυχημάτων.
Απόσπαση.
Τραβήξτε την προσοχή από προβληματισμούς, άγχη και δυσάρεστες σκέψεις. Μιλήστε για αγαπημένες δραστηριότητες, αγαπημένα φαγητά, ζώα και ανθρώπους που ηρεμούν τη σκέψη του αγαπημένου προσώπου σας. Ένα κατοικίδιο θα μπορούσε να βοηθήσει. Επίσης το να παρακολουθήσουν μια αγαπημένη εκπομπή με τη χρήση ακουστικών είναι μια αποτελεσματική μέθοδος. Γιατί περιορίζονται οι εξωτερικοί ήχοι και δεν διασπάται η προσοχή.
Ρυθμίστε την καθημερινή έκθεση στο φως.
Ειδικοί θεωρούν ότι οι ορμόνες μας και το βιολογικό μας ρολόι ρυθμίζεται με την έκθεση μας στο φως. Όταν το φως περιορίζεται με την αλλαγή της εποχής (φθινόπωρο – χειμώνας) υπάρχει μια εποχιακή διαταραχή. Φροντίστε το άτομο να απολαμβάνει όσο περισσότερο φως γίνεται στη διάρκεια της ημέρας. Όταν ξεκινά να νυχτώνει, φωτίστε το χώρο που βρίσκεται αρκετά(δωμάτιο ή το σπίτι ολόκληρο). Ένα έξυπνο κόλπο είναι να ανάβετε ένα εξωτερικό φως(στην αυλή ή στο μπαλκόνι, ανάλογα την κατοικία). Θα το βλέπει ο ασθενής και δεν θα σκέφτεται ότι είναι ώρα για ύπνο από τόσο νωρίς, πχ απογευματινές ώρες.
Χρήση μουσικής.
Ήρεμοι ήχοι, χαλαρά τραγούδια ή ορχηστρική μουσική. Μπορείτε επίσης να τραγουδήσετε παρέα αγαπημένα τραγούδια. Ίσως να μην δείξει ενδιαφέρον στην αρχή όμως σύντομα θα θελήσει να συμμετάσχει μαζί σας. Ήχοι από την φύση όπως της θάλασσας ή του ωκεανού, μπορούν να βοηθήσουν ώστε το άτομο να οδηγηθεί στο κρεβάτι την σωστή ώρα.
Το ανθρώπινο άγγιγμα ως θεραπεία.
Μια αγκαλιά, το κράτημα του χεριού, η κοντινή επαφή βοηθά όσο δεν φαντάζεστε να ηρεμήσει το άτομο. Ένα χαλαρωτικό μασάζ σας πόδια ή στα χέρια με κάποια έλαια όπως η λεβάντα και το χαμομήλι. Εάν δεν είναι απαγορευτικό το κόστος, μια φορά την εβδομάδα ένα μασάζ σε όλο το σώμα, από επαγγελματία, μπορεί να βοηθήσει.
Όλα τα παραπάνω είναι μερικές τεχνικές που έχουν αποδειχτεί χρήσιμες σε χιλιάδες ασθενείς. Η κάθε περίπτωση όμως είναι ξεχωριστή. Προσαρμόστε τις τεχνικές ανάλογα το άτομο. Εσείς το γνωρίζετε καλύτερα από τον καθένα. Να είστε δημιουργικοί, ευέλικτοι, να δείχνετε κατανόηση. Να είστε παρατηρητικοί ώστε να καθορίσετε τι προκαλεί ανησυχία και τι ηρεμεί τον άνθρωπο σας.
Ακόμα και αν δεν πετύχουν όλα τα παραπάνω με απολυτή επιτυχία, μπορούν να επιφέρουν ηρεμία στον ασθενή και σε όσους βρίσκονται μαζί του, κοντά του. Στις οικογένειες που συναντώ που έχουν κάποιο μέλος με άνοια στο σπίτι, τους τονίζω συνέχεια πως ότι κάνει το αγαπημένο τους πρόσωπο, δεν το κάνει επίτηδες. Είναι συνέπεια της ασθένειας, η αλλαγή της συμπεριφοράς και του γνωστικού επιπέδου.
Κάπου εκεί στις μπερδεμένες σκέψεις, βρίσκεται ακόμα το άτομο που σας ενδιαφέρει. Πρέπει να αποδεχτείτε ότι συμβαίνει. Δεν είναι εύκολο, η αποδοχή στην Άνοια είναι ένα πολύ μεγάλο ψυχολογικό βάρος. Φροντίστε τον εαυτό σας, ειδικά αν είστε ο φροντιστής του ατόμου. Βρείτε χρόνο για τον εαυτό σας, ξεκουραστείτε, μην κόβεται τη ζωή που είχατε εντελώς. Αλλιώς θα χάσετε και τον δικό σας εαυτό. Όσο δεν υπάρχει θεραπεία για την Άνοια και όλα τα παρακλάδια της ασθένειας, μπορούμε μόνο να προσπαθούμε για το καλύτερο. Τα αγαπημένα μας πρόσωπα να ζουν όσο πιο όμορφα και ήρεμα γίνεται. Και εσείς να ζείτε ολοκληρωμένα, γιατί κάνεις δεν ξέρει τι θα έρθει στο μέλλον.
Επιμέλεια – έρευνα: Βογιατζής Ηλίας
