Η είδηση της ανάκλησης των πατατακίων Lay’s με γεύση πάπρικα από την αγορά της Σλοβενίας έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία στους καταναλωτές, καθώς αποκαλύφθηκε ότι περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις ακρυλαμιδίου, μιας χημικής ουσίας που έχει χαρακτηριστεί ως πιθανώς καρκινογόνος για τον άνθρωπο.
Η ανάκληση ανακοινώθηκε από την Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της Σλοβενίας, αφού το προϊόν βρέθηκε να υπερβαίνει το επιτρεπτό όριο που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για το ακρυλαμίδιο σε προϊόντα διατροφής.
Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η συγκεκριμένη γεύση κυκλοφορεί και στην Ελλάδα, γεγονός που εγείρει ανησυχίες για την υγεία των καταναλωτών στη χώρα μας.
Η Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της Σλοβενίας, ανακαλεί από την αγορά πατατάκια Lay’s με πάπρικα. Στην ανακοίνωση ανάκλησης αναφέρει:
«Στο πλαίσιο της επίσημης δειγματοληψίας των τροφίμων που κυκλοφορούν, η Υπηρεσία Ασφαλών Τροφίμων, Κτηνιατρικών Φαρμάκων και Φυτοπροστασίας πήρε δείγμα τσιπς πατάτας στο οποίο αποδείχθηκε η περιεκτικότητα σε ακρυλαμίδιο, που δεν συμμορφώνεται με την τιμή αναφοράς».
Η ΕΕ έχει θεσπίσει αυστηρούς κανονισμούς για την παρουσία ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα, ωστόσο η υπέρβαση των ορίων σε ένα τόσο δημοφιλές προϊόν όπως τα πατατάκια Lay’s υπογραμμίζει την ανάγκη για αυξημένο έλεγχο και τήρηση των προδιαγραφών ασφαλείας στη βιομηχανία τροφίμων.
Τι είναι το ακρυλαμίδιο
Το ακρυλαμίδιο είναι μια χημική ουσία που σχηματίζεται φυσικά σε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε άμυλο, όταν αυτά εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες (πάνω από 120°C) μέσω διαδικασιών όπως το τηγάνισμα, το ψήσιμο και το ψήσιμο στη σχάρα.
Η χημική αυτή ουσία δεν προστίθεται σκόπιμα στα τρόφιμα, αλλά προκύπτει ως αποτέλεσμα της αντίδρασης Maillard, δηλαδή της αλληλεπίδρασης μεταξύ των σακχάρων και των αμινοξέων (κυρίως της ασπαραγίνης) κατά το μαγείρεμα.
Η παρουσία ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα έχει προκαλέσει ανησυχία στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, καθώς το 2015 η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) δημοσίευσε επιστημονική γνωμοδότηση στην οποία εκφράζονται ανησυχίες για τις πιθανές καρκινογόνες επιδράσεις της ουσίας αυτής στους ανθρώπους.
Σύμφωνα με την EFSA, τα προϊόντα με βάση την πατάτα (όπως τα πατατάκια και οι τηγανητές πατάτες), τα προϊόντα με βάση τα δημητριακά (όπως το ψωμί και τα μπισκότα) και ο καφές είναι οι κύριες πηγές έκθεσης των καταναλωτών στο ακρυλαμίδιο.
Το περιστατικό ανάκλησης και οι κανονισμοί της ΕΕ
Η ανάκληση αφορά τα πατατάκια Lay’s Hot Pepper Chips των 200 γραμμαρίων, με κωδικό EAN 8606017377535, που παράγονται στη Σερβία.
Οι αρχές στη Σλοβενία προχώρησαν στην απόφαση αυτή μετά από επίσημο έλεγχο και δειγματοληψία, όπου διαπιστώθηκε ότι η περιεκτικότητα σε ακρυλαμίδιο ξεπερνούσε το όριο των 750 μg/Kg που έχει ορίσει η ΕΕ με τον Κανονισμό 2017/2158.
Ο συγκεκριμένος κανονισμός υποχρεώνει τους υπεύθυνους παραγωγής τροφίμων να λαμβάνουν μέτρα μείωσης της παρουσίας ακρυλαμιδίου, μέσω συστηματικών δειγματοληψιών και αναλύσεων της παραγωγής τους.
Τα επίπεδα ακρυλαμιδίου στα τρόφιμα πρέπει να βρίσκονται κάτω από τα καθορισμένα όρια αναφοράς, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των καταναλωτών.
Η EFSA έχει αναφέρει ότι δεν υπάρχει κάποιο ασφαλές όριο για την έκθεση στο ακρυλαμίδιο, δεδομένου ότι είναι μια ουσία με πιθανές καρκινογόνες ιδιότητες.
Για τον λόγο αυτό, οι ρυθμιστικές αρχές σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν θεσπίσει αυστηρά μέτρα και συνεχείς ελέγχους για τη μείωση της παρουσίας της ουσίας στα τρόφιμα.
Οι κίνδυνοι για την υγεία από το ακρυλαμίδιο
Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) έχει ταξινομήσει το ακρυλαμίδιο ως «πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο» (κατηγορία 2Α). Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η μακροχρόνια έκθεση σε υψηλά επίπεδα ακρυλαμιδίου μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως του καρκίνου του νευρικού συστήματος, του πνεύμονα και του πεπτικού συστήματος.
Επιπλέον, το ακρυλαμίδιο φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά το νευρικό σύστημα, καθώς και την αναπαραγωγική υγεία, βάσει μελετών σε ζώα.
Αν και οι επιδράσεις στους ανθρώπους δεν έχουν πλήρως εξακριβωθεί, οι επιστήμονες επισημαίνουν την ανάγκη περιορισμού της έκθεσης σε ακρυλαμίδιο μέσω προσεκτικής διατροφής και μεθόδων παρασκευής τροφίμων που μειώνουν τον σχηματισμό της ουσίας.
Πώς σχηματίζεται το ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα
Ο σχηματισμός ακρυλαμιδίου σχετίζεται άμεσα με τη θερμοκρασία μαγειρέματος και τη διάρκεια έκθεσης στη θερμότητα. Οι μέθοδοι που ευνοούν τον σχηματισμό του είναι:
Τηγάνισμα – Ειδικά σε υψηλές θερμοκρασίες (πάνω από 175°C).
Ψήσιμο στο φούρνο – Ιδιαίτερα σε παρατεταμένο ψήσιμο.
Ψήσιμο στη σχάρα – Όπου το τρόφιμο έρχεται σε άμεση επαφή με τη φωτιά.
Αντίθετα, το βράσιμο ή το μαγείρεμα στον ατμό δεν οδηγεί σε υψηλή παραγωγή ακρυλαμιδίου, καθώς η θερμοκρασία παραμένει χαμηλότερη από το όριο σχηματισμού του (120°C).
Μέτρα μείωσης της παρουσίας ακρυλαμιδίου
Οι βιομηχανίες τροφίμων καλούνται να υιοθετήσουν στρατηγικές μείωσης του ακρυλαμιδίου, όπως:
Επιλογή πρώτων υλών με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αμινοξέα και σάκχαρα.
Τροποποίηση των συνθηκών μαγειρέματος (χαμηλότερη θερμοκρασία και λιγότερος χρόνος).
Χρήση τεχνολογιών μείωσης του σχηματισμού ακρυλαμιδίου (π.χ. ένζυμα που διασπούν την ασπαραγίνη).
