Κατά το μήνα αυτό, πολλά ιδρύματα και γενικότερα δομές που ασχολούνται με την υγεία εντείνουν τις προσπάθειες ενημέρωσης του κοινού γύρω από τα θέματα που αφορούν την πρόληψη και την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Έτσι, αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε μια σειρά άρθρων με θέμα το μαστό.
Πριν όμως μιλήσουμε για αυτόν καθαυτόν τον καρκίνο του μαστού, χρήσιμο είναι να πούμε δύο λόγια για την ανατομία του μαστού.
Πώς είναι ο μαστός εξωτερικά;
Οι μαστοί βρίσκονται συμμετρικά τοποθετημένοι στο εμπρόσθιο άνω τμήμα του θώρακα και καλύπτουν τους μυς του θώρακα (κυρίως το μυ, που ονομάζεται μείζων θωρακικός). Σε γενικές γραμμές το σχήμα τους είναι ημισφαιρικό με διάμετρο, η οποία προσεγγίζει κατά μέσο όρο τα 10 εκατοστά περίπου. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει μεγάλη ποικιλία τόσο ως προς το σχήμα των μαστών, όσο και ως προς το μέγεθός τους. Το τελικό σχήμα του μαστού καθορίζεται από τον τρόπο, που έχει αναπτυχθεί ο λεγόμενος μαζικός αδένας, όσο και από την ποσότητα του λίπους, που περιβάλλει τον αδένα αυτό. Ένας μικρός – προς μετρίου μεγέθους μαστός ζυγίζει περίπου 500 γραμμάρια ή και λιγότερα, ενώ ένας ευμεγέθης μαστός ενδέχεται να ζυγίζει από 750 έως 1000 γραμμάρια ή περισσότερο.
Στην κορυφή εκάστου μαστού εντοπίζεται το έπαρμα (το “ύψωμα» δηλαδή) της θηλής. Το ύψος της θηλής είναι περίπου 1 με 1,5 εκατοστά. Στην κορυφή της θηλής ανευρίσκονται 15 με 20 στόμια γαλακτοφόρων πόρων, από τα οποία εκρέει το γάλα κατά το θηλασμό.
Η κυλινδρική προεξοχή της θηλής περιβάλλεται από τη θηλαία άλω. Η θηλαία άλως είναι υποστρόγγυλη περιοχή, ελαφρώς επηρμένη (ανασηκωμένη δηλαδή) με διάμετρο, που κυμαίνεται μεταξύ των 1,5 και 6 εκατοστών. Επί της θηλαίας άλω μπορεί κανείς να δει μικρά επάρματα, τα οποία ονομάζονται θηλαία οζίδια. Στα θηλαία οζίδια καταλήγουν οι λεγόμενοι αλωαίοι αδένες. Οι αλωαίοι αδένες είναι γνωστοί και ως αδένες του Montgomery και εκκρίνουν ένα ελαιώδες υγρό, που λιπαίνει την επιφάνεια της θηλαίας άλω κατά το θηλασμό. Η σύσταση άλλωστε το υγρού αυτού περιλαμβάνει και ουσίες με χαρακτηριστική οσμή. Η οσμή αυτή φαίνεται, πως λειτουργεί ως ερέθισμα για το νεογνό, ώστε αυτό να “αναζητήσει» το θηλασμό.
Πώς είναι ο μαστός εσωτερικά;
Όπως μπορούμε να δούμε και στην παρακάτω εικόνα, ο μαστός εσωτερικά καταλαμβάνεται κατά κύριο λόγο από το μαστικό (ή μαζικό) αδένα και από λιπώδη ιστό, ενώ εντοπίζονται και σημαντικές ποσότητες συνδετικού ιστού. Ο συνδετικός ιστός παρεμβάλλεται μεταξύ των εσωτερικών δομών του μαστού, στις οποίες και παρέχει στήριξη. Η αναλογία λιπώδους και συνδετικού ιστού καθορίζουν την πυκνότητα και τη “σφριγηλότητα» των μαστών.
Ο μαστικός αδένας είναι το όργανο, που παράγει το γάλα κατά το θηλασμό. Ανατομικά εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο άνω και έξω τεταρτημόριο του μαστού. Ο μαστικός αδένας αποτελείται από λοβούς. Οι λοβοί είναι συνήθως από 10 έως 15 τον αριθμό. Από κάθε λοβό ξεκινάει ένας λεπτός σωλήνας, που ονομάζεται γαλακτοφόρος πόρος, ο οποίος καταλήγει στη θηλή. Δια των γαλακτοφόρων πόρων το γάλα φτάνει στη θηλή.
Τι είναι το λεμφικό σύστημα των μαστών;
Το λεμφικό σύστημα είναι ένα δίκτυο αγγείων (λεμφαγγεία) μέσα στα οποία κυκλοφορεί ένα υγρό, που καλείται λέμφος. Η λέμφος είναι ένα υγρό, που παράγεται από τους διάφορους ιστούς, στη συνέχεια εισέρχεται στα λεμφαγγεία και δια αυτών καταλήγει στο φλεβικό σύστημα του οργανισμού, αφού τα λεμφαγγεία συνδέονται με τις φλέβες. Δια της λέμφου μεταφέρονται θρεπτικά συστατικά στους ιστούς, ενώ απομακρύνονται από αυτούς συστατικά, που δεν τους είναι χρήσιμα.
Κατά μήκος των λεμφαγγείων εντοπίζουμε τους λεμφαδένες (ή λεμφογάγγλια). Οι λεμφαδένες είναι υπό μίαν έννοια μικρά τοπικά “φρούρια», στα οποία η λέμφος “καθαρίζεται» από παθογόνους μικροοργανισμούς ή άλλα παθογόνα κύτταρα.
Δια του λεμφικού όμως συστήματος είναι δυνατόν να μεταφερθούν και καρκινικά κύτταρα, με αποτέλεσμα να προκληθεί μετάσταση του καρκίνου.
Σε ό,τι αφορά το μαστό, το 75% περίπου της παραγόμενης σε αυτόν λέμφος διοχετεύεται δια των λεμφαδένων, που εντοπίζονται στη μασχάλη, ενώ το υπόλοιπο 25% της λέμφου διοχετεύεται δια των λεμφαδένων, που εντοπίζονται δίπλα στο στέρνο.
Πώς αλλάζει ο μαστός κατά τη διάρκεια της ζωής της γυναίκας;
Οι μαστοί αποτελούνται από ιστούς, οι οποίοι αντιδρούν σε ορμονικά ερεθίσματα. Έτσι η μορφολογία του μαστού διαφοροποιείται ανάλογα με τα ορμονικά αυτά ερεθίσματα.
- Ήβη
Η μορφολογία των μαστών δεν διαφέρει ουσιαστικά μεταξύ των αγοριών και των κοριτσιών. Αυτό όμως θα αλλάξει με τη λεγόμενη θηλαρχή, οπότε και οι μαστοί των κοριτσιών, υπό την επιρροή των ορμονών, που αρχίζουν να εκκρίνονται από τις ωοθήκες τους (οιστρογόνα), αλλά και από τον εγκέφαλό τους (αυξητική ορμόνη), αρχίζουν να αυξάνονται σε μέγεθος. Η θηλαρχή συνήθως εμφανίζεται όταν το κορίτσι είναι 10 με 11 ετών, ενώ σε κάποια κορίτσια αυτό συμβαίνει ήδη από την ηλικία των 8 ετών. Στην αρχή η αύξηση του μεγέθους των μαστών είναι αμφοτερόπλευρη, αλλά συχνά δεν είναι συμμετρική. Έτσι δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, που ο ένας μαστός (συνήθως ο αριστερός) μεγαλώνει με μεγαλύτερη ταχύτητα από τον άλλο. Περίπου 2 με 3 χρόνια μετά την εμμηναρχή (την έναρξη της περιόδου στα κορίτσια) η αύξηση των μαστών επιταχύνεται, πάντα υπό την επιρροή των ορμονών. Συνήθως η αύξηση του μεγέθους των μαστών ολοκληρώνεται, όταν η νεαρή γυναίκα γίνει περίπου 21 ετών.
Πώς η περίοδος επηρεάζει τους μαστούς;
Συνήθως οι μαστοί λίγο πριν την έλευση της έμμηνου ρύσης παρουσιάζονται οιδηματώδεις, λόγω της κατακράτησης νερού. Το οίδημα αυτό υποστρέφει αυτόματα μετά την έναρξη της έμμηνου ρύσης.
Πώς ο μαστός επηρεάζεται από την εγκυμοσύνη και το θηλασμό;
Οι ορμόνες της εγκυμοσύνης προκαλούν αύξηση του μεγέθους και της πυκνότητας των μαστών. Το μέγεθος των μαστών παραμένει αυξημένο καθ’ όλη τη διάρκεια του θηλασμού. Συνήθως μετά την παύση του θηλασμού οι μαστοί λαμβάνουν ξανά την προτέρα τους μορφή, αλλά συχνά επ’ αυτών παρατηρούνται ραγάδες.
Πώς ο μαστός επηρεάζεται από την εμμηνόπαυση;
Μετά την εμμηνόπαυση οι ωοθήκες παράγουν όλο και μικρότερες ποσότητες οιστρογόνων. Έτσι οι μαστοί τρόπον τινά ατροφούν, αφού μειώνεται η ποσότητα του μαστικού λίπους, αλλά και το μέγεθος του μαστικού αδένα.
Δρ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΚΩΝ. ΛΥΓΝΟΣ, MSc, PhD
ΜΑΙΕΥΤΗΡ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ
Master of Science University College London
Διδάκτωρ Μαιευτικής Γυναικολογίας
www.eleftheia.gr
email: care@eleftheia.gr
ΠΗΓΗ: www.onmed.gr , Mothersblog.gr
